กัณฑ์ที่ ๖๙   ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔

มิตร

การมีเพื่อนดีเป็นมงคลอย่างหนึ่ง  การไม่มีเพื่อนเลวก็เป็นมงคลอีกอย่างหนึ่ง ดังในพระบาลีที่แสดงไว้ว่า อเสวนา จ พาลานัง ปัณฑิตานัญจ เสวนา เอตัมมังคลมุตตมัง  การไม่คบคนพาล การคบบัณฑิต เป็นมงคลอย่างยิ่ง การที่จะมีเพื่อนดีและไม่มีเพื่อนเลวได้ ต้องรู้จักแยกแยะคน  เพราะคนมีทั้งดีและเลวปนกันไป ไม่ว่าหญิงหรือชาย  พระพุทธองค์ทรงจำแนกมิตรไว้ ๒ ชนิด คือ   มิตรเทียม  กับ  มิตรแท้

มิตรเทียม มีอยู่ ๔ ชนิด คือ  ๑. คนปอกลอก  ๒. คนดีแต่พูด  ๓. คนหัวประจบ  ๔. คนชวนฉิบหาย

๑. คนปอกลอก    มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ  ๑. คิดเอาแต่ได้ฝ่ายเดียว  ๒. ยอมเสียน้อยโดยหวังจะเอาให้มาก  ๓. เวลาตัวมีภัยจึงมาช่วยทำกิจของเพื่อน  ๔. คบเพื่อนเพราะเห็นแก่ผลประโยชน์

๒. คนดีแต่พูด  มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ  ๑. ดีแต่ยกของหมดแล้วมาปราศรัย   ๒. ดีแต่อ้างของยังไม่มีมาปราศรัย   ๓. สงเคราะห์ด้วยสิ่งหาประโยชน์มิได้  ๔. เมื่อเพื่อนมีกิจอ้างแต่เหตุขัดข้อง

๓. คนหัวประจบ    มี ๔ ลักษณะคือ   ๑. เวลาทำชั่วก็เออออ   ๒. เวลาทำดีก็เออออ   ๓. ต่อหน้าสรรเสริญ   ๔. ลับหลังนินทา 

๔. คนชวนฉิบหาย      มี ๔ ลักษณะคือ        ๑. คอยเป็นเพื่อนดื่มน้ำเมา ๒. คอยเป็นเพื่อนเที่ยวกลางคืน   ๓. คอยเป็นเพื่อนเที่ยวดูการละเล่น   ๔. คอยเป็นเพื่อนไปเล่นการพนัน 

นี่คือลักษณะของเพื่อนไม่ดี ๔ จำพวก เป็นพวกที่ควรหลีกเลี่ยง  ไม่ควรคบค้าสมาคมด้วย  เพราะคนพวกนี้เปรียบเหมือนศัตรูในร่างเพื่อนนั่นเอง  มีแต่จะนำความเดือดร้อนความหายนะมาสู่ตน   ไม่ใช่ที่พึ่งที่แท้จริง 

มิตรแท้   มีอยู่ ๔ ชนิด  คือ ๑. มิตรอุปการะ  ๒. มิตรร่วมสุขร่วมทุกข์   ๓. มิตรแนะประโยชน์   ๔. มิตรมีน้ำใจ

๑. มิตรอุปการะ  มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ  ๑. เวลาเพื่อนประมาท ช่วยรักษาเพื่อน  ๒. เวลาเพื่อนประมาท ช่วยรักษาทรัพย์สินของเพื่อน  ๓. เวลาเพื่อนมีภัย เป็นที่พึ่งพำนักได้  ๔. เวลามีกิจจำเป็น ช่วยออกทรัพย์ให้เกินกว่าที่ออกปาก

๒. มิตรร่วมสุขร่วมทุกข์  มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ  ๑. บอกความลับแก่เพื่อน  ๒. ปิดความลับของเพื่อน  ๓. เวลามีภัยอันตรายไม่ละทิ้งกัน  ๔. แม้ชีวิตก็สละให้ได้ 

๓. มิตรแนะประโยชน์    มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ  ๑. จะทำชั่วเสียหายคอยห้ามปรามไว้   ๒. คอยแนะนำให้ตั้งอยู่ในความดี   ๓. ให้ได้ฟังได้รู้สิ่งที่ไม่เคยได้รู้ได้ฟัง    ๔. บอกทางสุขทางสวรรค์ให้

๔. มิตรมีน้ำใจ   มีอยู่ ๔ ลักษณะ คือ   ๑. เพื่อนมีทุกข์ก็ทุกข์ไปกับเพื่อนด้วย  พลอยไม่สบายใจตามไปด้วย   ๒. เวลาเพื่อนมีสุขก็มีความสุขด้วยพลอยแช่มชื่นยินดีด้วย          ๓. เวลาเขาติเตียนเพื่อน ช่วยยับยั้งแก้ให้    ๔. เวลาเขาสรรเสริญเพื่อน  ช่วยพูดเสริมสนับสนุน

นี่คือลักษณะของเพื่อนที่ดี  ถ้าได้คบกับเพื่อนที่ดีก็จะเป็นประโยชน์  เพราะเป็นเพื่อนที่พึ่งพากันได้ในยามยาก  เป็นเพื่อนแท้ เป็นเพื่อนที่มีความจริงใจ  การคบคนจึงควรเลือกคน  หลีกเลี่ยงคนไม่ดี  คนปอกลอก  คนดีแต่พูด  คนหัวประจบ  คนชวนฉิบหาย  คบแต่คนดี คือ เพื่อนอุปการะ  เพื่อนร่วมสุขร่วมทุกข์  เพื่อนแนะประโยชน์ และ เพื่อนมีน้ำใจ  ถ้ารู้จักแยกแยะ รู้จักเลือกคน  รู้จักเลือกเพื่อนแล้ว ก็จะมีแต่ความสุขความเจริญ  การแสดงเห็นว่าสมควรแก่เวลา ขอยุติไว้เพียงเท่านี้

หมายเหตุ  ข้อมูลคัดมาจาก พจนานุกรมพุทธศาสน์  ฉบับประมวลธรรม หน้า ๑๕๔–๑๕๗  โดยพระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตโต)